นางมณโฑ คือ พระมเหสีของทศกัณฐ์  มีชาติกำเนิดเดิมเป็นกบ อาศัยอยู่ใกล้อาศรมของพระฤาษี ๔ ตน
พระฤาษีมักจะให้ทานน้ำนมนางกบอยู่เสมอ  วันหนึ่ง นางกบเห็นนางนาคมาคายพิษใส่อ่างน้ำนม เพื่อฆ่าพระฤาษีทั้ง ๔ นางจึงสละชีวิตกระโดดลงไปกินนมในอ่างจนตาย  พระฤาษีได้ชุบชีวิตนางให้ฟื้นขึ้นเพื่อถามเรื่องราว เมื่อทราบความจริงแล้ว จึงชุบนางกบให้เป็นมนุษย์ มีความสวยงามมาก ตั้งชื่อให้ว่า มณโฑ (แปลว่ากบ)  แล้วนำนางไปถวายพระอุมาบนสวรรค์  ต่อมาพระอิศวรประทานนางมณโฑให้แก่ทศกัณฐ์ เป็นรางวัลตอบแทนที่ยกเขาไกรลาสให้ตั้งตรงเหมือนเดิมได้  แต่ถูกพาลีชิงนางไประหว่างทาง นางต้องเป็นภรรยาของพาลีจนตั้งครรภ์  พระฤาษีอังคตจึงสั่งให้คืนนางให้แก่ทศกัณฐ์ โดยผ่าท้องนำทารกไปฝากไว้ในท้องแพะ ต่อมาจึงเกิดมาเป็นองคต